KIDEM TAZMİNATI HAKKI
Kıdem tazminatı, çalışanların belirli şartlar altında iş sözleşmelerinin sona ermesi halinde elde ettikleri parasal bir haktır. Türkiye’de iş güvencesinin önemli dayanaklarından biri olan kıdem tazminatı, yalnızca işçiye ekonomik bir güvence sağlamakla kalmaz, aynı zamanda işverenin iş sözleşmesini feshetme sürecinde daha dikkatli davranmasını sağlar. 4857 sayılı İş Kanunu’nda doğrudan düzenlenmemiş olmakla birlikte, bu hak 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14. maddesi çerçevesinde uygulanmaktadır. Dolayısıyla, kıdem tazminatına ilişkin hükümlerin güncellenmesi ve çağın ihtiyaçlarına uygun hale getirilmesi önem arz etmektedir.
Öte yandan, çalışanların da hakları konusunda daha bilinçli olması, iş sözleşmelerini dikkatli şekilde incelemesi ve gerektiğinde profesyonel hukuki destek alması gerekmektedir. Özellikle işten ayrılma sürecinde belgelerin eksiksiz tutulması, yazılı beyanların dikkatle hazırlanması ve arabuluculuk sürecinin bilinçli yürütülmesi büyük önem taşır.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları:
Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için bazı temel şartlar bulunmaktadır. Bunlar arasında en önemlisi, işçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl süreyle çalışmış olmasıdır.
- İşveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi,
- İşçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi ,
- İşçinin askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması,
- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması,
- İşçinin emekliliğe hak kazanması ya da yaşlılık, malullük aylığı gibi nedenlerle işten ayrılması,
- İşçinin ölümü,
gibi durumlarda kıdem tazminatına hak kazanılır.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır:
Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücret esas alınarak hesaplanır. Bu ücret hesaplanırken sadece maaş değil, düzenli olarak ödenen prim, ikramiye, yemek, yol gibi ödemeler de hesaba katılır. Ancak burada tavan ücret uygulaması da bulunmaktadır. Kıdem tazminatı ödemeleri, devlet tarafından belirlenen yıllık tavanı aşamaz.
Bir işçi 5 yıl çalışmış ve aylık brüt ücreti 20.000 TL ise, kıdem tazminatı yaklaşık olarak:
5 yıl x 20.000 TL = 100.000 TL olur.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar:
- İşverenin ödeme yapmaktan kaçınması: Bazı işverenler, işçiyi istifaya zorlayarak kıdem tazminatı ödememeyi hedefler. Bu durumda işçinin hakkını alması için yargı yoluna başvurması gerekebilir.
- İspat sorunu: İşçinin işten ayrılma sebebi çok önemlidir. Eğer işveren, işçinin kendi isteğiyle ayrıldığını iddia eder ve işçi bunu çürütecek delillere sahip değilse, dava açmakta zorlanabilir.
- Arabuluculuk süreci: 2018 yılından bu yana iş davalarında arabuluculuk zorunlu hale gelmiştir. Ancak birçok işçi, bu süreçte hakkından feragat etmeye yönlendirilebilmektedir.
- Belirli süreli iş sözleşmeleri: Belirli süreli sözleşmelerde kıdem tazminatı hakkı karışık bir konudur. Süre bitiminde sözleşme sona erdiği için, işveren fesih yok diyerek kıdem tazminatı ödemekten kaçınabilir.
